Nhiều điểm mới tại dự thảo Luật Dân số
Ngày 23/10, tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan trình bày tóm tắt dự thảo Luật Dân số – văn bản luật lần đầu tiên quy định toàn diện về công tác dân số và phát triển ở Việt Nam.
Bộ Y tế cho biết dự thảo luật Dân số gồm 8 chương, 28 điều, tập trung vào 6 nhóm chính sách cốt lõi: duy trì mức sinh thay thế; giảm mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số; nâng cao chất lượng dân số; truyền thông – giáo dục; và điều kiện bảo đảm thực hiện công tác dân số. Dự luật hướng đến xây dựng khuôn khổ pháp lý thống nhất, khắc phục tình trạng quy định đang rải rác ở nhiều luật khác nhau như Luật Trẻ em, Luật Bình đẳng giới, Luật Cư trú, Luật Giáo dục…
Về duy trì mức sinh thay thế: Dự thảo đề xuất nhóm chính sách khuyến sinh tại những nơi mức sinh thấp. Cụ thể, phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi, phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người hoặc sinh sống tại địa phương có mức sinh thấp sẽ được hỗ trợ tài chính, ưu tiên thuê – mua nhà ở xã hội và có thể được tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ 2.
Về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh: Dự thảo bổ sung các biện pháp truyền thông, áp dụng chế tài với hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, đồng thời yêu cầu Chính phủ định kỳ công bố danh sách địa phương có mức mất cân bằng giới tính cao để kịp thời can thiệp.
Về thích ứng với già hóa dân số: Trước tốc độ già hóa dân số nhanh, dự thảo dành một chương riêng quy định việc phát triển dịch vụ chăm sóc dài hạn, chăm sóc tại cộng đồng, đào tạo nguồn nhân lực lão khoa và xây dựng hệ thống bảo vệ quyền người cao tuổi trước lạm dụng, bạo hành.
Về nâng cao chất lượng dân số: Luật nhấn mạnh mở rộng tư vấn tiền hôn nhân, khám sức khỏe, sàng lọc trước sinh và sơ sinh nhằm giảm bệnh bẩm sinh, đảm bảo trẻ em sinh ra khỏe mạnh, qua đó nâng cao thể chất và trí tuệ của người Việt.
Về truyền thông và giáo dục dân số, Luật quy định cụ thể các hình thức truyền thông theo nhóm đối tượng, kết hợp giữa giáo dục truyền thống và ứng dụng công nghệ, nhằm thay đổi nhận thức xã hội về bình đẳng giới, quy mô gia đình và trách nhiệm sinh sản.
Một điểm mới đáng chú ý là phân cấp mạnh cho địa phương trong việc xây dựng và thực hiện chính sách dân số, phù hợp với đặc thù từng vùng. Các quy định về thủ tục hành chính sẽ do Chính phủ hướng dẫn chi tiết, tránh phát sinh thủ tục mới gây phiền hà.
Đề xuất bổ sung: hỗ trợ học phí và trợ cấp nuôi con nhỏ
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Xã hội Nguyễn Đắc Vinh đánh giá dự luật cơ bản phù hợp với chủ trương của Đảng và Hiến pháp, nhưng cần làm rõ hơn một số nội dung để bảo đảm tính khả thi.
Ủy ban đề nghị:
Bổ sung chính sách tổng thể của Nhà nước về dân số ngay trong chương quy định chung để định hướng rõ các lĩnh vực then chốt như nhà ở, giáo dục, chăm sóc sức khỏe.
Làm rõ tiêu chí “địa phương có mức sinh thấp” và yêu cầu công bố định kỳ tình trạng mức sinh theo từng vùng.
Nghiên cứu chính sách hỗ trợ tài chính trực tiếp cho trẻ em, mở rộng các chính sách miễn – giảm học phí, trợ cấp nuôi con nhỏ, hỗ trợ hiếm muộn và giảm tỷ lệ phá thai.
Hoàn thiện quy định kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, rà soát sự phù hợp với Điều 6 về các hành vi bị nghiêm cấm.
Bổ sung khái niệm “già hóa khỏe mạnh”, “chuẩn bị cho tuổi già”, khuyến khích khu vực tư nhân phát triển dịch vụ chăm sóc người cao tuổi.
Rà soát các điều khoản liên quan đến y tế để đảm bảo thống nhất với Luật Khám bệnh, chữa bệnh và Luật Bảo hiểm y tế.
Ủy ban đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục đánh giá kỹ tác động chính sách, nguồn lực thực hiện và tham khảo kinh nghiệm quốc tế phù hợp điều kiện Việt Nam trước khi trình Quốc hội xem xét thông qua.
